Radyoloji
Radyoloji, hastalıkların tanı sürecinde ses, radyo dalgaları ve X ışınları ile görüntüleme teknolojilerini kullanan, tedavi sürecinde görüntüleme teknikleri eşliğinde invaziv prosedürler içeren tıbbın son derece geniş kapsamlı dallarından biridir. Yaptığı çalışmalar ile diğer tüm branşlara destek olan radyoloji, hastaları etkileyen pek çok tıbbî kararın hayatî bir bileşeni konumunda yer almaktadır. Radyoloji iki ana bölümden oluşmaktadır:
1. Tanısal Radyoloji (Diagnostik Radyoloji)
Tanısal radyoloji, hastalık belirtilerini tespit etmek ya da alınan ilaçların tedaviye ne oranda yanıt verdiğini kontrol edebilmek için faydalanılan alt birimdir. En sık kullanılan tanısal radyoloji testleri şunlardır:
- Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve manyetik rezonans anjiyografi (MRA)
- BT anjiyografi de dahil olmak üzere bilgisayarlı tomografi (BT)
- Üst gastrointestinal sistem ve floroskopi
- Talyum kardiyak stres testi, tiroid taraması ve kemik taraması gibi testleri içeren nükleer tıp incelemeleri,
- Pozisyon emisyon tomografisi olarak da bilinen PET görüntüleme ve PET taraması,
- Mamografi,
- Ultrason,
- Röntgen
2. Tedavi ve Girişimsel Radyoloji (Radyoterapi)
Tedavi ve girişimsel radyoloji, açık cerrahi operasyon uygulanmayan hastalıkların tedavisinde minimal invaziv prosedürler için görüntü rehberliği sağlayan sistem olarak tanımlanmaktadır. Ultrason, MR, floroskopi ve BT gibi görüntüleme yöntemleri ile tıbbî prosedürleri yönlendirmeye yardımcı olmaktadır.Tedavi ve girişimsel radyoloji, genellikle arter ve damarlarda tıkanma, sırt ağrıları, böbrek ve karaciğer problemleri, kanser, tümör, rahim fibroidi gibi hastalıkların tedavisinde etkin role sahiptir. Bu tür tedaviler, geleneksel operasyonlara göre daha az riskli, daha az ağrılı olmakta ve iyileşme süresini kısaltmaktadır.Tedavi ve Girişimsel Radyoloji prosedürlerine örnekler:
- Kanamayı kontrol altına almak için kullanılan embolizasyon,
- Damar görüntüleme (anjiyografi),
- Damar genişletme (anjiyoplasti),
- Kemoembolizasyon,
- Y-90 radyoembolizasyonu,
- Tümör ablasyonu tedavileri,
- Bel ve omurga kemiği kırığı tedavileri,
- Meme biyopsisi,
- İğne biyopsileri,
- Rahim atardamarında tıkanıklık tedavisi
- Pik kateteri (PICC) gibi venöz erişim kateter yerleşimi
- Beslenme tüpü yerleştirme.
Tanı ve tedavi planlaması konusunda radyolojide kullanılan birtakım yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerin temel amacı hastalığın doğru tanısının konması sürecinde yardımcı olacak sonuçlara ulaşmaktır.
Radyolojide kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır
Radyofrekans Dalgaları ve Manyetik Alan Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Damar, kemik, doku ve organların kesitsel görüntülerini oluşturmak için güçlü bir radyofrekans dalgası ve manyetik alan kullanılan görüntüleme yöntemidir. Başta nöroloji olmak üzere, kadın hastalıkları, kalp hastalıkları, fizik tedavi ve ortopedi gibi alanlarda sıklıkla tercih edilir.
Ultrason: Radyoloji ile görüntüleme yöntemleri arasında ses dalgalarının kullanıldığı yöntemdir. Üriner sisteme ait faaliyetleri, jinekolojik incelemeler, karın içi organlar gibi pek çok bölgede yapılan incelemede bu yöntem kullanılmaktadır. Bu inceleme yöntemi, hasta sağlığı açısından herhangi bir zarar oluşturmaz.
-X Işını Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri
Röntgen: Vücut yapılarının ve özellikle kemiklerin, röntgen ışınları (X ışınları) kullanılarak görüntülenmesi yöntemidir.
Panaromik röntgen: Diş ve ağız hastalıkları alanı için tercih edilen, ağız içinin tam anlamı ile görüntülendiği radyoloji yöntemidir. Tedavi öncesinde plânlamanın mümkün hale getirilebilmesi için birçok doktor tarafından sıklıkla ihtiyaç duyulan bir görüntüleme yöntemidir.
Mamografi: İki tabaka arasında sıkıştırılan memenin, röntgen ışınları kullanılarak görüntülenmesi işlemidir.
Tomosentez Mamografi: Röntggen ışınları ile memenin 3 boyutlu olarak incelenmesi yöntemidir. Özellikle meme kanserinin erken teşhis edilmesi konusunda sıkça tercih edilen radyoloji yöntemi olarak bilinmektedir. Bu yöntem sırasında kişinin damar yolu açılır ve iyotlu bir madde enjekte edilir. Net görüntüleme teknolojisi sunduğu için inceleme lezyonlarının yeri net şekilde saptanabilir. Böylece tanı ve tedavi süreci kolaylaşmaktadır.
Kemik Dansitometri: Kemiklerdeki mineral yoğunluğunu ölçerek, kemik yoğunluğuna ait kayıpların ve kemiklerin kırılganlık oranlarının değerlendirildiği bir radyoloji yöntemidir. Bu test yardımı ile osteoporoz (kemik erimesi) erken evrede kesin olarak saptanabilir. Test, röntgen ışınları kullanılarak yapılmaktadır.
Floroskopi - Radyoskopi: Hastaların gerçek zamanlı görüntülerinin alınması yöntemidir. Normal radyogramlarda görülemeyen ağız, damar, rektal ve vajinal yollar gibi vücut yapılarına kontrast madde verilir ve boyanarak görünür hale getirilir. Daha sonra röntgen ışınları kullanılarak test yapılmaktadır. Drenaj kateterleri için stent, daralmış damarlar ya da gastrointestinal sistemin görüntülemesi gibi işlemler, bu yöntem ile yapılmaktadır.
Bilgisayarlı Tomografi: Röntgen ışınları yardımıyla incelenen vücut bölgesine ait kesitsel görüntünün oluşturulduğu görüntüleme yöntemidir. Farklı açılardan çekilmiş röntgen görüntüleri, bilgisayarlı tomografi cihazı ile birleştirilmekte ve kemik, damar, yumuşak doku gibi alanların kesitsel görüntüleri oluşturulmaktadır. Bilgisayarlı tomografi (BT), yumuşak doku ve kemiklerin şekli ile yerleşimi konusunda önemli sonuçlar sunmaktadır. Özellikle onkolojik vakalarda, kanser yayılımının incelenmesi ve tedavi sürecinin planlamasında, kalp hastalıklarının teşhisinde ve nörolojik hastalıklarda önemli bir yere sahiptir.
Radyoloji Hangi Hastalıklara Bakar?
- Kemik ve akciğer hastalıklarının teşhisinde,
- Yaralanmalar ve acil tıpta,
- Meme hastalıklarında,
- Kalp ve damar hastalıklarının teşhis ve tedavisinde,
- Hamilelik takibinde,
- Yumuşak doku ve iskelet sistemi hastalıklarının teşhisinde,
- Omurga, omurilik, beyin, baş, boyun, bel, nöroradyoloji gibi sinir sistemi kontrollerinde,
- Karın, batın, meme, yumuşak doku lezyonlarının görüntülenmesinde,
- Jinekolojik ve pediatrik hastalıkların incelemesinde kullanılır.